چه كساني واجد دريافت بيمه بيكاري هستند و شرايط استفاده از بيمه بيكاري چيست؟

احتمالا شما هم از اين مسئله بي‌اطلاع باشيد كه هر ماه، سه درصد از حقوقتان توسط كارفرما براي بيمه بيكاري به حساب سازمان تامين اجتماعي واريز مي‌شود. مي‌توان اين مبلغ را به اقساط وام يا يك سپرده‌گذاري تشبيه كرد. چرا كه وقتي واجد دريافت اين كمك هزينه شناخته شويد؛ اين مبالغ به شما بازخواهد گشت.

در بسياري از مواقع اين خود شما هستيد كه تصميم به استعفاء يا قطع همكاري با سازمان مي‌گيريد؛ اما در برخي موارد، سازماني كه در آن استخدام شده‌ايد بدون ميل و رغبت شما و به‌صورت يك طرفه اقدام به قطع همكاري مي‌نمايند. در اين شرايط، معمولا وضعيت بغرنجي براي شما به وجود خواهد آمد. از يك‌سو قطع درآمد تا استخدام در شغل جديد و فشارهاي اقتصادي و از سوي ديگر فشارهاي رواني ناشي از اين اتفاق ممكن است باعث ايجاد مشكلات جدي در زندگي شما شوند. خوشبختانه قانون‌گذار براي اين موارد چاره‌اي انديشيده است.

بيمه بيكاري، راهكاري است كه براي اين شرايط دشوار در نظر گرفته شده و كمك مي‌كند فشار اقتصادي و رواني كمتر به فرد بيكار شده وارد شود. براي اطلاع از شرايط و مبلغ اين كمك هزينه، مراحل ثبت درخواست، مدت زمان انتظار براي دريافت آن،‌ دريافت اين مقرري در ايام كرونا، مدارك لازم براي ثبت درخواست و هر آنچه بايد بدانيد تا از گرفتن اين مبلغ بازنمانيد؛ تا انتهاي اين مطلب همراه ما باشيد.

براي آشنايي كامل با قوانين بيمه بيكاري، به مقاله‌ي «بيمه بيكاري و هرآنچه درباره اين قانون بايد بدانيد» رجوع كنيد. براي اين كار مي‌توانيد از لينك https://jobvision.ir/blog/unemployment-insurance/ استفاده كنيد.

براي استفاده از بيمه بيكاري بايد چه شرايطي داشته باشيد؟

بر اساس قانون كار، فرد آماده به‌كاري كه مشمول بيمه تامين اجتماعي بوده و بدون ميل و اراده خود بيكار شده باشد؛ واجد شرايط براي دريافت اين كمك هزينه است. اين مسئله بدان معناست كه چنانچه شامل قانون كار نمي‌شويد (به‌طور مثال صاحبان مشاغل آزاد يا كساني كه سابقه بيمه ندارند) يا اگر با ميل و اراده خود از سازمان خارج شده‌ايد؛ نمي‌توانيد اين مقرري را دريافت كنيد.

لازم به ذكر است اين بيمه فقط به كساني كه تابعيت ايران را دارند تعلق مي‌گيرد و بايد حداقل يك سال سابقه بيمه تامين اجتماعي داشته باشيد. از ديگر نكات مهم براي دريافت بيمه بيكاري تامين اجتماعي مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

• در قانون كار، فردي مي‌تواند از اين امكان استفاده كند كه يا به دليل تعديل نيرو و عدم نياز توسط كارفرما اخراج شده باشد يا به‌دليل حوادث غيرمترقبه (جنگ، زلزله، شيوع بيماري، آتش‌سوزي و…) كار خود را از دست بدهد.
• بايد در آخرين سازماني كه در آن مشغول به‌كار هستيد؛ حداقل يك سال سابقه كار و پرداخت حق بيمه داشته باشيد. مي‌توانيد با مراجعه به سايت تامين اجتماعي، از سابقه بيمه خود آگاه شويد.
• حداكثر تا سي روز پس از دريافت نامه عدم نياز يا اخراج، مدارك خود را جهت بررسي ارائه دهيد.
• نبايد در زمره صاحبان مشاغل آزاد و بيمه‌شدگان اختياري و خويش‌فرما قرار بگيريد.
• به‌دليل بازنشستگي و ازكارافتادگي يا اشتباهات كاري، شغل خود را از دست نداده باشيد

قانون بيمه بيكاري

هنگامي كه در سازماني استخدام مي‌شويد؛‌ ماهيانه درصد كمي از حقوق شما به سازمان تامين اجتماعي پرداخت مي‌شود. البته كارفرما بايد مبلغي را ماهيانه و به‌ازاي هر كارمند براي اين سازمان واريز كند.

با پرداخت اين مبالغ جزئي، علاوه بر اينكه مي‌توانيد هنگام دريافت خدمات درماني از دفترچه بيمه استفاده كنيد؛ در هنگام بيكاري و بازنشستگي هم مقرري ماهانه دريافت خواهيد كرد. بنابراين هنگام امضاي فرم همكاري با سازمان‌ها، حتما بر رد شدن حق بيمه اصرار كنيد.

در قانون كار، فرد بيمه شده‌اي بيكار ناميده مي‌شود كه بدون ميل و اراده خود كارش را از دست داده باشد. بنابراين اگر سابقه بيمه داريد و از طرف كارفرما به شما اعلام شده كه ديگر نيازي به حضور شما در سازمان نيست؛ واجد شرايط براي دريافت مقرري بيكاري هستيد. البته بايد درخواست خود را سريعا ثبت نموده و پيگير طي مراحل قانوني باشيد. اگر تقاضاي شما پذيرفته شد؛ تا مدت زمان مشخصي، هر ماه مبلغي به حسابتان واريز خواهد شد.

مبلغ بيمه بيكاري چقدر است؟

قطعا مبلغ دريافتي بايد به ميزاني باشد كه نيازهاي حداقلي فرد بيكار شده را تامين كند. فرمول محاسبه مبلغ پرداختي، برابر با ۵۵% از متوسط حقوق سه ماه اخير شماست. البته به‌ازاي هر فردي كه تحت تكفل داشته باشيد ۱۰% به اين مبلغ افزوده مي‌شود. فراموش نكنيد كه سقف مبلغ دريافتي از محل بيمه برابر با ۸۰% متوسط حقوق سه ماه اخيرتان خواهد بود.

همچنين بر اساس قانون، مستمري ماهيانه بيكاري نمي‌تواند كمتر از حداقل حقوق وزارت كار باشد. بنابراين مبلغ تعيين‌شده در قانون بودجه به‌عنوان حداقل حقوق كارگر، كمترين مقدار پرداختي بيمه بيكاري تامين اجتماعي است.

بيمه بيكاري در سال ۱۴۰۰ چقدر خواهد بود؟

اشاره كرديم حداقل مبلغي كه دريافت خواهيد كرد؛ برابر با حقوق پايه وزارت كار است و اين مبلغ، هر ساله با توجه به لايحه بودجه و تصميمات دولت تغيير مي‌كند. مبلغ بيمه بيكاري ۹۹، حداقل حقوق يك ميليون و نهصد و يازده هزار تومان تعيين شده بود كه براي سال جديد قطعا با افزايش روبرو خواهد بود. سال ۹۹، مبلغ افزايش حقوق نسبت به سال گذشته در لايحه بودجه ۱۵% پيش‌بيني شده بود.

در لايحه بودجه سال ۱۴۰۰، براي كارمندان دولت افزايش ۲۵ درصدي حقوق در نظر گرفته شده است. بنابراين بسياري معتقدند احتمالا افزايش حقوق كارگران هم به ميزان ۲۵% خواهد بود. اين مسئله به آن معناست كه مبلغ بيمه بيكاري سال ۱۴۰۰ هم ۲۵% افزايش خواهد داشت.

البته حداقل حقوق كارگر در سال ۱۴۰۰ بايد به تصويب شوراي عالي قانون كار برسد. در اين شورا نمايندگان كارگري و كارفرمايان حضور خواهند داشت. بنابراين ممكن است حقوق كارگران بيشتر يا كمتر از ۲۵% افزايش داشته باشد.

البته مبلغ بيمه بيكاري سال ۱۴۰۰ مي‌تواند با توجه به حقوقي كه دريافت مي‌كرديد و تعداد افراد تحت تكفلتان، افزايش بيشتري داشته باشد. به‌طور مثال، در سال گذشته حداقل مبلغ پرداختي، حدود ۲ ميليون تومان بود. اما برخي افراد تا ۵ يا ۶ ميليون تومان هم از اين محل كمك هزينه دريافت مي‌كردند.

براي آشنايي با قوانين بيمه بيكاري سال ۱۴۰۰، مي‌تواند به بلاگ كاريابي جاب ويژن مراجعه كرده و مقاله‌ي «مبلغ بيمه بيكاري سال ۱۴۰۰ چه ميزان خواهد بود؟» را مطالعه كنيد.

بيمه بيكاري به چه كساني تعلق نمي‌گيرد؟ 

بر اساس قانون كار، برخي افراد حتي در صورت بيكار شدن هم نمي‌توانند از اين مزايا استفاده كنند. كساني كه يكي از شرايط زير را داشته باشند؛ از اين دسته هستند:

• افرادي كه شغل آزاد دارند و صاحبان كسب و كار.
• افرادي با تابعيت غيرايراني
• كساني كه با ميل و اراده خود كارشان را از دست داده‌اند. يعني اگر استعفا داده‌ايد يا حتي مدت قرارداد شما به پايان رسيده، نمي‌توانيد از اين قانون استفاده كنيد. البته اگر بتوانيد پس از اتمام قرارداد از كارفرما نامه عدم نياز بگيريد؛ امكان پرداخت كمك هزينه بيكاري به شما وجود خواهد داشت.
• افراد بازنشسته و ازكارافتاده كه در بخش‌هاي بعدي به آنها خواهيم پرداخت.
• اگر كارفرما ادعا كند كه كم‌كاري يا اشتباهات حساس شما در سازمان، موجب اخراجتان شده‌اند؛ اين مبلغ را دريافت نخواهيد كرد. البته اين ادعا بايد توسط كارشناسان وزارت كار و سازمان تامين اجتماعي بررسي شود و مورد تاييد قرار بگيرد.

بيمه بيكاري كارگران فصلي در سال ۱۴۰۰

يكي از مشكلات هميشگي كارگران فصلي، ناتواني از تامين مخارج در ايام بيكاري است. بر اساس قانون، ماهيانه ۳۰ درصد از حقوق كارگر به حساب سازمان تامين اجتماعي واريز مي‌شود. از اين ميزان، ۷ درصد آن از حقوق كارگر كم مي‌شود و ۲۳٪ باقيمانده را كارفرما بايد به تامين اجتماعي بپردازد.

كارگران فصلي و ساختماني و قالي‌بافان (كساني كه تحت پوشش بيمه قالي‌بافي هستند)؛ درصد كمي از مبلغ حق بيمه را مي‌پردازند. اما از آنجا كه در حقيقت دولت كارفرماي اين قشر به شمار مي‌رود؛ مابقي حق بيمه براي اين افراد واريز نشده و آنها مشمول دريافت اين كمك هزينه نمي‌شوند.

يكي از آسيب‌پذيرترين مشاغل در برابر بيكاري و همه‌گيري كرونا، كارگران فصلي و ساختماني هستند. به همين دليل بنا شده در سال جديد، گروهي از بيمه‌شدگان كه مشمول قوانين كار مي‌شوند؛ تحت حمايت دولت قرار بگيرند. در سال گذشته هم گروهي از اين افراد كه به‌دليل شيوع بيماري كرونا كار خود را از دست داده بودند؛ كمك‌ها و تسهيلاتي از سوي سازمان تامين اجتماعي دريافت كردند.

همچنين به نقل از اقتصاد آنلاين؛ عيسي منصوري معاون اشتغال وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي اعلام كرده كه در حدود يك ميليون شاغل رسمي و بدون بيمه در دوران شيوع كرونا از كار بيكار شده‌اند كه به دستور مقام معظم رهبري بيمه بيكاري به اين افراد هم تعلق خواهد گرفت.

چگونه مي‌توان در سامانه بيمه بيكاري سازمان تأمين اجتماعي ثبت نام كرد؟

در ابتدا بايد جهت احراز هويت و دريافت نام كاربري و گذرواژه همراه با مدارك، به يكي از شعب دفاتر پيشخوان دولت مراجعه كنيد. مدارك مورد نياز در اين مرحله، شامل كارت ملي، عكس ۳*۴، آخرين مدارك تحصيلي، دفترچه بيمه، آخرين قرارداد و نامه عدم نياز كارفرما يا راي‌هاي صادرشده از سوي اداره كار است.

سپس مدارك مورد نياز را در سامانه جامع روابط كار بارگذاري كنيد. چنانچه قرارداد كتبي است و نامه عدم نياز داريد گزينه بله را درجواب «آيا برگه آخرين قرارداد و نامه عدم نياز در دسترس است ؟» علامت بزنيد.
كارگراني كه در اثناء قرارداد اخراج شده‌اند بايد اولين دادخواست و دادنامه قطعي مراجع حل اختلاف كار را در سايت بارگذاري كنند.

سپس دوباره وارد سامانه جامع كار شويد. از پنجره واحد خدمات، پنجره خدمات، سپس اداره كل حمايت از مشاغل و در انتها درخواست بيمه بيكاري را انتخاب كنيد.

در اين مرحله بايد اطلاعات شخصي شامل تلفن تماس و نشاني محل سكونت و اطلاعات تكميلي مربوط به واحدي كه در آن كار كرده‌ايد را وارد كنيد. سابقه بيمه، ميزان مهارت شغلي و شرايط بيكاري را هم در اين بخش وارد كنيد.

توجه داشته باشيد كه تا حداكثر سي روز پس از شروع بيكاري بايد درخواستتان را ثبت كنيد. در غير اين صورت سه ماه فرصت داريد كه با حضور در هيات حل اختلاف اداره تعاون كار و رفاه اجتماعي، تاخير خود را موجه كرده و مدارك لازم را در سامانه ثبت نماييد.

آيا استفاده از بيمه بيكاري تبعاتي دارد؟

برخي افراد اعتقاد دارند كه دريافت اين مستمري ممكن است مشكلاتي را براي شما ايجاد كند. عواقب گرفتن اين مبلغ بيشتر هنگام رسيدن به بازنشستگي مشخص مي‌شود؛ چرا كه ممكن است بر مبلغ حقوق بازنشستگي تاثيرگذار باشد كه در بخش‌هاي بعدي درباره آن توضيح داده‌ايم. علاوه بر اين، عده‌اي به تاثير رواني دريافت حقوق بيكاري بر روي كارفرما و ايجاد مشكل در پيدا كردن كار اشاره مي‌كنند و آن را از عواقب دريافت اين كمك هزينه مي‌دانند.

سوالات رايج در مورد بيمه بيكاري

معمولا افرادي كه كار خود را از دست داده‌اند؛ در مسير ثبت درخواست و دريافت اين مقرري دچار مشكلات و سوالات متعددي مي‌شوند. از آنجا كه اكثر اين مشكلات يكسان هستند؛ سوالات پرتكرار در اين زمينه را جمع‌آوري كرده‌ايم:

1. آيا اگر كارفرما حق بيمه را پرداخت نكرده باشد مقرري بيكاري به شما تعلق نمي‌گيرد؟ چنان‌چه واجد شرايط دريافت اين مبلغ هستيد اما كارفرما براي شما بيمه رد نكرده است؛ بايد با در دست داشتن مدارك مورد نياز به يكي از شعب شوراي حل اختلاف كار مراجعه كنيد. پس از صدور راي، مي‌توانيد ساير مراحل ثبت درخواست را طي كنيد. بر اساس قانون، عدم پرداخت حق بيمه توسط كارفرما مانع از انجام وظايف سازمان تامين اجتماعي در برابر فرد بيكار شده نمي‌شود.
2. اگر در طول دريافت اين مبلغ در سيستم حضور و غياب فعاليت نكنيد چه اتفاقي مي‌افتد؟ عدم مراجعه شما براي ثبت حضور در سيستم؛ حمل به اشتغال مجدد يا انصرافتان از دريافت اين مقرري خواهد شد.
3. تسويه حساب با كارفرما به‌معني عدم استفاده از اين كمك هزينه است؟ چنانچه خارج از شعب اداره كار فرم تسويه را امضا كنيد؛ بيكاري‌تان ارادي تلقي شده و مبلغي به شما تعلق نخواهد گرفت.
4. اگر سابقا بيمه بيكاري دريافت كرده باشيد؛ ديگر امكان پرداخت آن به شما وجود ندارد؟ تعداد دفعات در پرداختي محدوديت ندارد. تنها نكته مهم در مورد مجموع زماني است كه مي‌توانيد اين مبلغ را دريافت كنيد.
5. آيا در صورت كار كردن با اقوام درجه يك (مانند پدر) مي‌توانيد از اين مزايا بهره‌مند شويد؟ سازمان‌ها و مجموعه‌هاي خانوادگي مشمول اين قانون نمي‌شوند. بنابراين اگر در مجموعه يكي از اقوام درجه يك‌تان كار مي‌كنيد؛ اين كمك هزينه به شما تعلق نخواهد گرفت.
6. شرايط دريافت بيمه بيكاري تامين اجتماعي در قراردادهاي پروژه‌اي به چه شكل است؟ در كارهاي پروژه‌اي يا مشاغلي كه ماهيت دائمي ندارند؛ پايان بخشي از كار يا تمام آن، به‌منزله پايان قرارداد است و كاركنان پروژه واجد شرايط دريافت مستمري بيمه تامين اجتماعي نخواهند بود.
7. آيا داشتن سابقه بيمه بالاي يك سال اما از سوي كارفرماهاي مختلف كافي است؟ يكي از شروط اصلي پرداخت مستمري به شما اين است كه بالاي يك سال سابقه بيمه داشته باشيد. البته اگر حوادث غيرمترقبه منجر به بيكاري شما شود؛ داشتن يك روز حق بيمه هم كافي است. اما شرط مهم ديگر، اين است كه لزوما بايد حداقل يك سال در آخرين محل كارتان حضور داشته باشيد.

جمع‌بندي

بسياري از افراد به دلايل مختلف كار خود را از دست مي‌دهند. گاهي خود شخص در اين امر دخيل است؛ اما بسياري از مواقع، بيكاري به‌صورت يك طرفه و از سوي كارفرما رخ مي‌دهد. در اين شرايط، فشار اقتصادي همراه با فشار رواني ناشي از اخراج، شرايط ناگواري براي فرد بيكار به وجود مي‌آورد.

اما با تصويب قانون بيكاري در سال ۱۳۶۹، اگر سابقه پرداخت حق بيمه داشته باشيد و بدون ميل و اراده خود شغلتان را از دست بدهيد؛ مي‌توانيد مقرري ماهيانه‌اي به عنوان حقوق بيكاري دريافت كنيد.

مبلغ پرداختي و مدت زمان آن بستگي به سابقه بيمه شما دارد. البته اگر متقاضي دريافت اين كمك‌هزينه هستيد؛ حتما بايد ظرف سي روز، مدارك موردنياز براي ثبت درخواستتان را به سازمان‌هاي مربوطه تحويل دهيد. با توجه به شيوع بيماري كرونا و تعطيلي بسياري از مشاغل، اين مسئله هم به‌عنوان يكي از مصاديق دريافت حق بيكاري شناخته مي‌شود. بنابراين در صورتي كه اين بيماري موجب بيكار شدن شما گرديده؛ مي‌توانيد تقاضاي خود براي دريافت اين كمك هزينه را ثبت كنيد.